sht122023
Sterolet dhe stanolet bimore, efektive në reduktimin e kolesterolit të lartë
Sipas Eurostat-it, Zyrës së Statistikave të Bashkimit Europian, sëmundjet kardiovaskulare ndër shkaktaret kryesore të vdekjeve në Europë. Vlerësohet se ato janë përgjegjëse për rreth 4 milionë vdekje, afërsisht 45% e vdekjeve vjetore. Një nga pikat kyçe për parandalimin e tyre mbetet adoptimi i stileve të shëndetshme të jetesës që shmangin depozitimin dhe grumbullimin anormal të pllakave, kryesisht të përbëra nga kolesteroli dhe substanca yndyrore, në sistemin e qarkullimit të gjakut. Vetëm një pjesë e vogël e kolesterolit të pranishëm në gjak është me origjinë dietike; edhe pse, të gjitha udhëzimet ndërkombëtare bien dakord se plotësimi dietik me sterole dhe stanole bimore është efektiv për reduktimin e kolesterolit LDL (lipoproteina me densitet të ulët - pjesa e kolesterolit të prekur nga depozitat në arterie) me afërsisht 20% si një strategji për menaxhimin e hiperkolesterolemisë dhe për rrjedhojë për parandalimin e dëmtimeve kardiovaskulare.
Sterolet dhe stanolet: çfarë janë dhe çfarë përfitimesh sjellin
Sterolet dhe stanolet bimore janë një grup substancash të pranishme në formë natyrale në sasi të vogla në disa ushqime bimore si vajrat dhe arrat, ndonëse burimi më i pasur janë drithërat, marrja totale e tyre vazhdon të jetë e ulët. Ndërsa të dhënat mbi efektivitetin e këtyre substancave nga burimet ushqimore në nivelet e LDL janë kontradiktore, provat që fortifikimi i ushqimeve të caktuara me sterole dhe stanole bimore shoqërohet me reduktimin efektiv të kolesterolit LDL janë të qëndrueshme. Efekti i reduktimit i marrë pas suplementimit në fakt është konfirmuar në disa metaanaliza, duke përfshirë një numër të madh studimesh klinike me përzgjedhje rastësore të kontrolluar me placebo, të cilët kanë studiuar lidhjet midis dozës dhe efikasitetit. Mekanizmi kryesor dhe i dobishëm i veprimit të këtyre substancave qëndron në frenimin e përthithjes së kolesterolit në lumenin intestinal, gjatë procesit të tretjes së kolesterolit në enterocite dhe rrjedhimisht kalimit në sistemin e qarkullimit të gjakut. Sipas Barkas et al (Nutrients, 2023) as ky mekanizëm nuk mjafton për të shpjeguar efektin e vërejtur pas suplementimit. Në fakt, studimet e mëvonshme kanë nxjerrë në pah një rol të nënrregulluar të këtyre substancave në sintezën de novo të kolesterolit. Për më tepër, sterolet bimore dhe stanolet ndërveprojnë drejtpërdrejt me rrugët e tjera të përfshira në homeostazën e kolesterolit dhe kryesisht me ekskretimin e sterolit fekal neutral, d.m.th. procesi që nxit heqjen e kolesterolit nga makrofagët e murit arterial, duke e transportuar atë në mëlçi për eliminimin e mëvonshëm.
Konsumi i përditshëm i steroleve dhe stanoleve ul kolesterolin deri në 10%
Në vitin 2009 Autoriteti Europian i Sigurisë Ushqimore (EFSA) e ka cilësuar marrjen ditore të steroleve bimore dhe stanoleve të nevojshme për të arritur një reduktim të ndjeshëm të kolesterolit. Sipas opinionit të hartuar nga paneli i ekspertëve shkencorë të NDA, kolesteroli në gjak mund të reduktohet mesatarisht nga 7-10,5% duke konsumuar 1,5 deri në 2,4 gram sterole dhe stanole bimore në ditë, me një efekt të demonstruar brenda 2-3 javëve të para.
Kufiri prej 3 g/ditë për efektet në përthithjen e kolesterolit LDL duket se varet nga fakti që procesi tenton drejt ngopjes. Sipas ekspertëve, deri më sot mbetet spekulim i pastër të hipotezohet vazhdimësia në reagimin dozë-përgjigje për nivelet mbi 3 mg/ditë (studimet e disponueshme janë të kufizuara) ndërkohë që si sterolet ashtu edhe stanolet bimore kanë një efekt reduktues të kolesterolit LDL të ngjashëm me marrjen ≤ 3.3 g/ditë pa asnjë shqetësim sigurie të raportuar.
Integrimi i sterolit nëpërmjet vakteve
Së fundi, për sa i përket suplementimit, është parë se është efektiv si nëpërmjet integrimit të ushqimeve me bazë yndyre, si margarina dhe pijeve si kosi ose qumështi i fermentuar, por edhe suplementet ushqimore duke përfshirë kapsulat dhe tabletat. Krahasuar me marrjen e shumëfishtë ditore, marrja një herë në ditë, veçanërisht me një mëngjes të lehtë në mëngjes, duket më pak efektive në uljen e kolesterolit LDL. Megjithatë, konsumi për vakt, së bashku me përmbajtjen e tij të yndyrës, janë faktorë kritikë për efektivitetin e ushqimeve të pasura dhe suplementeve me sterole dhe stanole bimore.
Bibliografia:
-Timmis, A.; Vardas, P.; Townsend, N.; Torbica, A.; Katus, H.; De Smedt, D.; Gale, C.P.; Maggioni, A.P.; Petersen, S.E.; Huculeci, R.; et al. European Society of Cardiology: Cardiovascular disease statistics 2021. Eur. Heart J. 2022, 43, 716-799);
-Barkas F.; Bathrellou E.; Nomikos T.; Panagiotakos D.; Liberopoulos E.; Kontogianni M.D. "Plant Sterols and Plant Stanols in Cholesterol Management and Cardiovascular Prevention", (Nutrients 2023, Vol.15 Issue 13); 10.3390/nu15132845.