maj312024
Dhimbja kronike. Epidemiologjia dhe ndikimi në cilësinë e jetës
Dhimbja është simptoma me ndikimin më të madh negativ në cilësinë e jetës së individëve. Dhimbja akute e patrajtuar mund të kthehet në kronike, derisa bëhet e pavarur nga shkaku që e ka nxitur. Ja, përse është e rëndësishme që diagnostikimi të kryhet shpejt dhe pacienti të trajtohet siç duhet.
Epidemiologjia e dhimbjes kronike
Në bazë të raportit Istisan mbi dhimbjen kronike, të publikuar nga Instituti i Lartë i Shëndetësisë (ISS) dhe të kryer mbi afro 40.000 vetë, vlerësohet se në Itali, më shumë se 10 milionë individë vuajnë nga dhimbja kronike, nga të cilët pothuajse 6 milionë e gjysmë janë gra. Dhimbja kronike është e përhapur 8% te 18-44 vjeçarët, 21.3% te 45-54-vjeçarët dhe 35% te "të moshuarit e rinj" 65-74-vjeçarë dhe deri në 50% te ata mbi 80 vjeç.
Disa nga shkaqet e dhimbjes kronike janë: një sëmundje parësore e diagnostikuar më parë në 52% të rasteve, një traumë në 21%, një ndërhyrje kirurgjikale në 7%, dhe një tumor në 3%. Megjithatë, vlerësohet se 13% e njerëzve me dhimbje kronike nuk kanë një diagnozë sëmundjeje dhe raportojnë intensitet të lartë-shumë të lartë dhimbjeje në 23% të rasteve. Përsa i përket çrregullimeve të lidhura me dhimbjen kronike, 13% e pacientëve paraqet simptoma depresive mesatare-të rënda, krahasuar me më pak se 2% të popullsisë që nuk referon dhimbje.
Përkufizimi i dhimbjes dhe tipologjitë e saj
Sipas Shoqatës Ndërkombëtare për Studimin e Dhimbjes (IASP), dhimbja është një përvojë ndijore dhe emocionale e pakëndshme, e shoqëruar ose jo me një dëmtim aktual ose potencial të indit. Pra, dhimbja është rezultat i një sërë ndërveprimesh ndërmjet sistemit nervor, përgjigjeve metabolike dhe imunologjike, me karakteristika specifike te çdo individ.
Klasifikimi i dhimbjes bazohet në tre aspekte: origjinë, intensitet dhe kohëzgjatje, akute ose kronike. Në bazë të origjinës, identifikohen tre lloje dhimbjesh: dhimbje nociceptive mekanike strukturore, dhimbje nociceptive inflamatore dhe dhimbje neuropatike. Dhimbja nociceptive, si mekanike, ashtu edhe inflamatore, është pasojë e një stimulimi periferik të receptorëve të dhimbjes, të cilat dërgojnë një stimul në tru përmes fibrave nervore. Nga ana tjetër, dhimbja neuropatike është pasojë e një dëmtimi të drejtpërdrejtë të nervave periferikë, apo të sistemit nervor qendror. Intensiteti është një parametër thelbësor për vlerësimin e duhur të dhimbjes. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) njeh tre nivele intensiteti: dhimbje e lehtë nga 1 në 3, mesatare nga 4 në 6 dhe e rëndë nga 7 në 10.
Bazat fiziologjike të dhimbjes kronike
Dhimbja kronike vazhdon për më shumë se 3 muaj dhe me kohën, mund të bëhet e pavarur nga shkaku që e ka nxitur, aq sa vetë dhimbja kthehet në sëmundje. Në fakt, nëse nuk trajtohet siç duhet, dhimbja akute bëhet persistente dhe në disa raste mund të kthehet në kronike.
Në veçanti, përsa i përket dhimbjes nociceptive, ajo mekanike strukturore ndodh kur receptorët e dhimbjes i nënshtrohen stimujve me intensitet të lartë, për shembull në rastin e kyçeve shumë të dëmtuara. Nga ana tjetër, dhimbja nociceptive inflamatore shkaktohet nga nxitja e ndjeshmërisë së receptorëve nga ana e ndërmjetësuesve të inflamacionit që reagojnë ndaj stimujve me intensitet të ulët ose në mungesë të tyre. Ky stimulim i vazhdueshëm nxit ndjeshmërinë e neuroneve të palcës, e cila shfaqet me zgjerim të zonës së dhimbjes periferike, me humbje të aftësisë për dallimin e dhimbjes në të njëjtën zonë dhe me një rritje të ndjeshmërisë në zonën ku zhvillohet dhimbja.