tet202022
Depresioni, ankthi dhe stresi. Përfitimet që vijnë nga shafrani
Depresioni, ankthi dhe stresi janë ndër çrregullimet mendore më të zakonshme në mbarë botën. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), numri i njerëzve me depresion është në rritje, veçanërisht në vendet me të ardhura të ulëta, pasi jetëgjatësia është rritur dhe janë të shumtë njerëzit të cilët arrijnë në moshën në të cilën zakonisht shfaqen çrregullimet mendore.
Është e rëndësishme të dallohen çrregullimet depresive nga çrregullimet e ankthit, pasi ato shfaqen me simptoma të ndryshme dhe mund të zgjasin me muaj apo vite, duke ndikuar në cilësinë e jetesës dhe aftësitë funksionale të pacientit. Disa nga simptomat që lidhen me çrregullimet depresive janë: trishtimi, humbja e interesit dhe kënaqësisë, ndjenja e fajit dhe ulja e vetëvlerësimit, gjumi dhe oreksi i parregullt, lodhja, vështirësi në përqendrim dhe në rastet më të rënda tentativa për vetëvrasje.
Ndërsa ankthi karakterizohet nga një ndjenjë frike, shqetësime të gjumit dhe kujtesës, vështirësi në frymëmarrje, marramendje, dridhje, rrahje të shpejta dhe të çrregullta të zemrës dhe ndjesia e ashtuquajtur "gungë në fyt". Terapia me antidepresivë sintetikë dhe anksiolitikë shpesh shkakton efekte anësore serioze si: dhimbje koke, mosfunksionim seksual, varësi, konvulsion dhe tentativa për vetëvrasje, dhe për rrjedhojë pacientët janë të prirur të përdorin bimëve mjekësore për trajtimin e simptomave që lidhen me gjendjet e depresionit, ankthit ose stresit.
Një rishikim i kohëve të fundit (Kenda M. et al., 2022) ka ekzaminuar bimët dhe produktet që rrjedhin prej tyre të cilat përdoren zakonisht për trajtimin e simptomave të lartpërmendura, me një fokus të veçantë te të dhënat klinike dhe profilet e sigurisë.
Studimet klinike mbi: Lavandën (Lavandula angustifolia Mill., familja Lamiaceae), Hopsin (Humulus lupulus L., familja Cannabaceae), Lulen e pasionit (Passiflora incarnata L., familja Passifloraceae), Barin e bletës (Melissa officinalis L., familja Lamiaceae) dhe Haraqinën mjekësore Valeriana officinalis L., famlja Valerianaceae) kanë demonstruar efikasitetin e këtyre bimëve në lehtësimin e formave të lehta të çrregullimeve neurologjike, në veçanti depresionit, ankthit dhe stresit, ndërkohë që të dhënat klinike të disponueshme janë të kufizuara dhe nuk e mbështesin plotësisht përdorimin e mentës piperita (Mentha x piperita L., fam Lamiaceae) për çrregullimet e ankthit dhe depresionit.
Përdorimi i kantarionit (Hypericum perforatum L., fam. Hypericaceae) është i njohur gjithashtu për lehtësimin e depresionit të lehtë dhe të moderuar, edhe pse kërkohet përdorimi i kujdesshëm i tij për shkak të të gjitha ndërveprimeve të mundshme me barnat. Studimet e fundit klinike kanë mbështetur përdorimin e shafranit kundër depresionit edhe nëse profili toksikologjik i tij ngre shqetësime për sigurinë.
Shafrani (Crocus sativus L., familja Iridaceae) është i njohur në mjekësinë tradicionale dhe është një nga erëzat më të shtrenjta që përdoret si ngjyrues dhe aromatizues në prodhimin e produkteve të kozmetikës, por edhe atyre të ushqimit. Shafrani përbëhet nga: 63% sheqerna, 12% proteina, 10% ujë, 5% yndyrna, 5% fibra të papërpunuara dhe 5% minerale dhe përmban: flavonoide, vitamina dhe karotenoide. Pjesa e bimës që përdoret është stigma e tharë.
Për aktivitetin antidepresiv është treguar gjithashtu se krocina, krocetina dhe N-acetilcisteina ndihmojnë në lehtësimin e simptomave të depresionit. Mekanizmat përgjegjës për aktivitetin antidepresiv mund të përfshijnë sistemin opioid dhe GABAergjik, nëpërmjet receptorëve GABAA.
Një metaanalizë e kohëve të fundit (Tòth B. et al., 2019) mori në konsideratë 11 prova klinike të kontrolluara me përzgjedhje rastësore për të vlerësuar efikasitetin e shafranit për depresionin e butë deri në mesatar, krahasuar me placebon ose antidepresivët sintetikë.
Të dhënat sugjeruan se shafrani është dukshëm më efektiv se placeboja dhe nuk është inferior ndaj veprimit të barnave antidepresive të testuara. Në disa studime klinike është përdorur një dozë prej 30-200 mg ekstrakt shafrani në ditë dhe për sa i përket sigurisë, nuk është raportuar asnjë efekt anësor domethënës.
Nga pikëpamja e toksicitetit, studimet klinike kanë treguar se shafrani është më toksik se krocina dhe se kjo e fundit nuk shfaq toksicitet klinik domethënës në doza terapeutike. Nga ana tjetër, studimet klinike për sigurinë e shafranit në shtatzëni janë të pamjaftueshme dhe për këtë arsye nënat këshillohen të shmangin përdorimin e dozave të larta të shafranit.
Këto bimë kanë potencialin për të lehtësuar simptoma të ndryshme me origjinë neuropsikiatrike, veçanërisht në format më të lehta të çrregullimeve neurologjike. Asnjë efekt negativ serioz nuk është shoqëruar me përdorimin e tyre; megjithatë, nevojiten studime të mëtejshme për të vërtetuar mekanizmin e veprimit dhe për të identifikuar përbërësit përgjegjës për këto efekte.
Alessia Battaglia
Herbaliste
CERFIT, AOUCareggi, Firenze
Medical Plants Used for Anxiety, Depression, or Stress Treatment: An Update, Kenda M. et al. - Molecules 27(18) (2022) 6021
The efficacy of Saffron in the Treatment of Mild to Moderate Depression: A Meta-analysis, Tòth B. et al. - Planta Med. 85(1) (2019)